Kubisz Paweł (1907–1968), literat i publicysta Ur. 12 V w Końskiej na Śląsku Cieszyńskim w środowisku robotniczym, był synem Pawła i Anny z domu Krehut. Po ukończeniu szkoły wydziałowej w Cieszynie uczył się początkowo w seminarium nauczycielskim w Bobrku pod Cieszynem, potem w seminarium nauczycielskim w Ostrzeszowie (Wlkp.), ale z powodu zatargów z niektórymi nauczycielami zmuszony został do opuszczenia szkoły i dalszej nauki już nie podjął. Wrócił do rodzinnych stron, tzn. na Zaolzie. W r. 1927 za kolportaż wydawanej przez irredentystów słowackich (m. in. Franciszka Ungra działającego w Cieszynie) literatury został przez władze czeskie osadzony w więzieniu. W czasie 13-miesięcznego pobytu w więzieniu w Ołomuńcu zachorował na gruźlicę. Po zwolnieniu zajął się pracą dziennikarską. W l. 1929–30 był sekretarzem organizacyjnym Polskiego Stronnictwa Ludowego na Śląsku czeskim i współpracownikiem tygodnika „Prawo Ludu” w Czeskim Cieszynie. W l. 1930–3 jako korespondent Polskiej Agencji Prasowej przebywał m. in. w Prusiech Wschodnich i na Litwie. W latach następnych pracował na Śląsku czeskim jako dziennikarz (m. in. związał się z „Dziennikiem Polskim”, jedynym pismem codziennym mniejszości polskiej w Czechosłowacji), działacz społeczny i organizator życia literacko-artystycznego. W r. 1937 został prezesem Związku Artystyczno-Literackiego w Czeskim Cieszynie, którego był współzałożycielem; celem tej organizacji miało być «stworzenie śląskiej regionalistycznej kultury», a także zbliżenie ludności polskiej do literatur Czechosłowacji (głównie słowackiej). W r. 1938 zaczął wydawać miesięcznik literacki „Sztorcem”, którego wyszły tylko trzy numery; pismo to ostro atakowało tzw. aktywistów, czyli zwolenników współpracy z państwem czechosłowackim. W t. r. za działalność kulturalną odznaczony został Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. Po przejęciu Zaolzia przez Polskę pracował jako urzędnik w hucie trzynieckiej.
Po wybuchu wojny został K. w r. 1940 aresztowany i osadzony w więzieniu w Cieszynie. Zwolniony, przedostał się w r. 1941 do Generalnej Guberni. Przebywał najpierw w Wolbromiu, a następnie w Miechowie, pracując jako dozorca w prywatnym składzie węgla i materiałów budowlanych. Nawiązał łączność z podziemnymi organizacjami ruchu ludowego i współpracował z tajną agencją prasową „Wieś” i pismami konspiracyjnymi „Odra-Nysa” i „Dziennik Powszechny”. W r. 1944 został ponownie aresztowany i osadzony w więzieniu na Montelupich w Krakowie. Ostatnie miesiące okupacji spędził na Śląsku Cieszyńskim. Po zakończeniu wojny pozostał na Śląsku czeskim. Początkowo brał udział w organizowaniu życia literackiego w Polsce, m. in. należał do założycieli Oddziału Wiejskiego Związku Literatów Polskich i do kolegium redakcyjnego pisma „Wieś”, z biegiem czasu jednak ograniczył się do pracy na Śląsku czeskim, zwłaszcza kiedy pod koniec 1949 r. został redaktorem miesięcznika „Zwrot”, wydawanego przez Zarząd Główny Polskiego Związku Kulturalno-oświatowego (ZG PZKO) w Czechosłowacji, i przewodniczącym Sekcji Literacko-Artystycznej przy tymże związku. Należał także do władz naczelnych związku. Jako redaktor „Zwrotu” i przewodniczący Sekcji Literacko-Artystycznej znalazł się w konflikcie z ówczesnymi władzami. W r. 1959 został usunięty z zajmowanych stanowisk, a nawet pozbawiony członkostwa w PZKO. W r. 1959 podjął pracę jako prosty robotnik w hucie trzynieckiej. W dn. 25 X 1961 r., wracając z pracy, uległ wypadkowi drogowemu. Po dłuższej chorobie jako niezdolny do pracy przeszedł na rentę inwalidzką. Nie podjął już żadnej pracy literackiej, nie mając możności ogłoszenia czegokolwiek drukiem. W r. 1968 ZG PZKO postanowił go zrehabilitować i przywrócić do praw członkowskich, co nastąpiło po śmierci K-a. K. zmarł nagle 19 VIII 1968 r. w Czeskim Cieszynie na udar serca. Ożeniony był z Walerią z Kraiczków, z którą miał dwoje dzieci: Piotra, lekarza, i Annę.
Dorobek pisarski K-a jest ubogi i nierówny. Oddzielnie wydał właściwie tylko cztery poetyckie tomiki: Kajdany i róże (Frysztat 1927), Przednówek (Czeski Cieszyn 1937, wyd. 2. Ł. 1946), Opowieść wydziedziczonych (Czeski Cieszyn 1948) i Rapsod o Oszeldzie (Czeski Cieszyn 1953). Spośród nich największą wartość przedstawia Przednówek. Na tomik ten składają się utwory (pisane częściowo gwarą cieszyńską), w których w sposób sugestywny przedstawił społeczny i narodowy ucisk ludności Śląska Cieszyńskiego od czasów pańszczyźnianych po współczesność. Jeden cykl tego tomu, Co to młody gorol prawił, jak sie mu na śmierć niósło, zyskał uprzednio w r. 1934 wyróżnienie „Wiadomości Literackich” na konkursie młodych. Do rozgłosu tego tomu (np. J. Czechowicz cenił go wysoko za «jędrny smak epicki») przyczyniła się jego wymowa polityczna, odpowiadająca ówczesnemu kursowi polskiej polityki zagranicznej. Po wojnie wydał Rapsod o Oszeldzie poświęcony postaci rewolucyjnego działacza okresu Wiosny Ludów na Śląsku Cieszyńskim. Paweł Oszelda miał także być bohaterem powieści historycznej, której K. nie ukończył. Z zamierzonej powieści o tragicznych losach górnika Karola Klimszy w czasie kryzysu gospodarczego ukazała się tylko część wstępna pt. Czas ludzkiej krzywdy („Zwrot” 1953–5).

Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Nowy Korbut (Słow. Pisarzy), II 282–4 (tu obszerniejsza bibliogr.); – Hierowski Z., 25 lat literatury na Śląsku 1920–1945, Kat.–Wr. 1947 s. 144–50, 198–9; tenże, Życie literackie na Śląsku w l. 1922–1939, Kat. 1969 s. 194–8, 305–9; Sikora W., P. K., „Zwrot” 1968 nr 9 s. 13–5 (portret); Szewczyk W., Po śmierci P. K-a, „Życie Liter.” 1968 nr 36.
Ludwik Brożek